Reguły te ściśle określały także to, że w tym samym miejscu nie mogła być pochowanych więcej niż jedna osoba, określały odstęp miedzy tymi pochowkami na tyle, by nie zwaliła się ściana ziemi miedzy jednym i drugim

Opisy nagrobków są w języku hebrajskim, a nieliczne bliższe w czasie mają tabliczki z łacińskimi literami. Tylko po symbolach poznajemy, kto jest pochowany w danym miejscu i możemy się domyśleć losu i życia człowieka. Złamane drzewo znaczy, znaczy, że ktoś zginął śmiercią tragiczną, a świecznik na macewie to grób kobiety. Na cmentarzu są dwa ohele, obudowane murem, ogrodzone od innych macewy. Ohel to pewnego rodzaju wyróżnienie dla osób znacznych, podkreślający mądrość za życia człowieka tam pochowanego.

Przy głównej alei, przy której chowano bardziej majętnych żydów, stoi uschnięte drzewo. Trochę dalej jeden niebieski kwiatek wyrosły na grobie, samotny wśród panoszącego się wszędzie zielska i cisza…

Tylko jeden człowiek, któremu pomaga czasem rodzina, w imieniu Gminy Żydowskiej zajmuje się koszeniem tych chaszczy na dość dużym terenie cmentarza. Ale zielska silniejsze ponad ręce człowieka, w miejscach już wykoszonych, błyskawicznie pojawiają się nowe, szybko rosnące pędy.

Gdzieniegdzie, przy macewie położony kamyk, jako znak pamięci żywych o umarłych. Najwięcej tych kamyków przy pomniku, który został wybudowany na niewielkim placu, na którym w czasie okupacji dochodziło do masowych egzekucji.

Brama cmentarna najczęściej jest zamknięta. Nie mamy, na co dzień możliwości przejść się tymi alejami, przyjrzeć się historii, zamyślić nad człowiekiem, czasem, który został mu dany. Nad wszystkim, co trudne i bolesne. Zdjęcia pozwolą wam odbyć ze mną ten spacer, inaczej niż za murem cmentarza.

ejja

Fot. ejja