Celem ustawy rządowej było ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 r.

Dokument zmienił ustrój państwa na monarchię konstytucyjną. Regulował zasady funkcjonowania władz państwowych oraz prawa i obowiązki obywateli Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Wprowadzał trójpodział władzy na: ustawodawczą (dwuizbowy parlament), wykonawczą (król) i sądowniczą a także znosił wolną elekcję, zasadę liberum veto i gwarantował tolerancję religijną.

Próby przeprowadzenia reform zawartych w Konstytucji, zostały zniweczone już w połowie 1792 roku przez konfederację targowicką zawiązaną w porozumieniu z carycą Rosji Katarzyną II oraz wkroczenie wojsk rosyjskich do Rzeczypospolitej. Po utracie niepodległości w 1795 roku, przez 123 lata rozbiorów, konstytucja była symbolem dążeń niepodległościowych narodu.

Od czasu odzyskania niepodległości w 1918 roku, Święto Konstytucji 3 Maja było obchodzone jako jedno z najważniejszych wydarzeń państwowych. Od 1946 roku celebrowanie tego dnia było zakazane przez władze komunistyczne aż do roku 1990, kiedy to 6 kwietnia, Sejm wrócił do tradycji upamiętniającej Konstytucję Majową.

Ponadto 3 maja Kościół katolicki w Polsce obchodzi uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Święto zostało ustanowione przez Kościół na prośbę biskupów polskich po odzyskaniu niepodległości po I wojnie światowej. Nawiązuje do ważnych faktów z historii Polski – ślubów lwowskich króla Jana Kazimierza, zawierzenia Polski Matce Bożej na Jasnej Górze przez prymasa Wyszyńskiego oraz nowego Aktu Zawierzenia Narodu Polskiego Matce Bożej, którego dokonał obecny przewodniczący KEP z okazji 1050-lecia chrztu Polski – abp Stanisław Gądecki.

Fot. Obraz Jana Matejki "Konstytucja 3 maja 1791 roku" / Wikipedia/domena publiczna